― 1 декабря 2024 г.
Rashiduddin Fazlulloh Hamedoniyning “Jome’ ut-Tavorix” asari Qozog‘istonda tanitildi
TÜRKSOY va L.N. Gumilyov Yevroosiyo Milliy Universiteti hamkorligida Qozog‘iston poytaxti Ostona shahrida professor Erjan Isakulov tomonidan tayyorlangan “Jome’ ut-Tavorix” va Zaripbay Orazbay tomonidan tayyorlangan Ruzbixon Isfahoniyning “Mehmonnoma-i Buxoro” asarlarini tanitish tadbiri bo‘lib o‘tdi.
Kitob taqdimoti L.N. Gumilyov Yevroosiyo Milliy Universiteti rektorat binosida tashkil etildi. Tadbirning ochilish nutqlari TÜRKSOY bosh kotibi Sultan Raev, L.N. Gumilyov Yevroosiyo Milliy Universiteti rektori, asar mualliflari va akademiklar tomonidan o‘qildi.
TÜRKSOY bosh kotibi Sultan Raev o‘z nutqida shunday dedi:
“Jome’ ut-Tavorix nafaqat Islom tarixi kitobi, balki turli hududlar va madaniyatlar tarixini ham bayon etuvchi ensiklopedik asardir. Asarning asosiy maqsadi Ilxoniy hukmdorlariga jahon tarixi haqida keng ma’lumot taqdim etish edi. Shuning uchun unda nafaqat Islom tarixi, balki mo‘g‘ullar, Xitoy, Hindiston, yahudiylar va xristianlik tarixi kabi mavzular ham yoritilgan.
“Jome’ ut-Tavorix” o‘z davridagi tarixiy yozuvlar uchun muhim burilish nuqtasi bo‘ldi. U birinchi marta jahon tarixini yaxlit tarzda qamrab olishni maqsad qilgan. Rashiduddin bu asarni yaratishda turli manbalardan foydalangan, turli millatlar madaniyatlarini, tillarini va dinlarini o‘rgangan. Shu jihatdan, asar o‘sha davrning intellektual salohiyati va turli jamiyatlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirni tushunishimiz uchun noyob manba bo‘lib xizmat qiladi.
Asarning yana bir muhim tomoni shundaki, u davr tarixiy qarashlariga yangi o‘lchov qo‘shdi. Mo‘g‘ullar hukmronligi ostidagi jamiyatlarning tarixiy ongini shakllantirish va jahon tarixiga o‘z hissalarini qo‘shishda muhim rol o‘ynadi.”
Tadbirda ishtirok etgan ma’ruzachilar Rashiduddin Fazlulloh Hamedoniy va Ruzbixon Isfahoniy hayoti, ijodi hamda ularning yozgan asarlari haqida batafsil ma’lumot berdilar.
Professor Erjan Isakulov o‘z nutqida “Jome’ ut-Tavorix” asari turkiy xalqlar tarixi, Chingizxon va uning avlodlari hayoti haqida muhim manba ekanligini, bu asar avval fors tilidan qozoq tiliga, keyin esa rus tiliga tarjima qilinganini ta’kidladi. Shuningdek, u asarda Chingizxonning ajdodlari yashagan joylar va Qozoq dashtlaridagi tarixiy joylar haqida yangi ma’lumotlar borligini qayd etdi.
Zaripbay Orazbay esa o‘zining “Mehmonnoma-i Buxoro” asari bo‘yicha qilgan ma’ruzasida XV-XVI asrlarda qozoq xalqining kelib chiqishi, ijtimoiy tuzilishi, diniy va ma’naviy holati hamda Qozoq xonligining xalqaro aloqalari haqida muhim ma’lumotlar berilganini aytdi. Bundan tashqari, asarda Shayboniyxon hayoti va faoliyati batafsil yoritilganini ta’kidladi.
Tadbir yakunida L.N. Gumilyov Yevroosiyo Milliy Universiteti tomonidan tashkil etilgan ko‘rgazma o‘tkazildi va tadbir ishtirokchilari guruh bo‘lib suratga tushdilar.
