― 11 июня 2025 г.
Bişkek'te "Cengiz Aytmatov'da kimlik, bellek ve ortak kültür" paneli düzenlendi
TÜRKSOY ve Cengiz Aytmatov Enstitüsü iş birliğinde 10 Haziran 2025 tarihinde başlayan “Cengiz Aytmatov, Türk Dünyası’nın Geleceği” forumu kapsamında, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi (KTMÜ) ev sahipliğinde "Cengiz Aytmatov'da kimlik, bellek ve ortak kültür" başlıklı panel düzenlendi.
Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA), Yurt Dışı Türkler Başkanlığı (YTB) ve Yunus Emre Enstitüsü (YEE)’nün destekleriyle KTMÜ Cengiz Aytmatov Kampüsü'ndeki Rektörlük binasındaki konferans salonunda düzenlenen panele, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY Genel Sekreteri Sultan Raev, Cengiz Aytmatov Enstitüsü Başkanı ve TBMM Samsun Milletvekili Prof. Dr. İlyas Topsakal, Türkiye'nin Bişkek Büyükelçisi Mekin Mustafa Kemal Ökem, Genel Sekreter Yardımcısı Sayit Yusuf, Azerbaycan'dan halk ressamı Sakit Memmedov, Kırgızistan'daki Cengiz Aytmatov Vakfı Başkanı Eldar Aytmatov, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Moderatörlüğünü KTMÜ Rektörü Prof. Dr. Alpaslan Ceylan'ın yaptığı panelde, Ankara'da kurulan Cengiz Aytmatov Enstitüsü ve Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'un düşünceleri ile anıları anlatıldı.
Aytmatov, Türk halklarının altın köprüsüdür
TÜRKSOY Genel Sekreteri Sultan Raev, panelde yaptığı konuşmada, Aytmatov’un yalnızca edebî yönüyle değil, kültürel birleştirici rolüyle de Türk Dünyası için müstesna bir şahsiyet olduğunu vurguladı. Raev şunları kaydetti:
“Türk kardeşlerimizin Aytmatov’un eserlerine gösterdiği ilgi ve saygıyı, aynı zamanda Kırgız halkına duyulan saygının bir nişanesi olarak görüyoruz. Bugün Aytmatov hakkında düzenlenen bu panelin Ankara merkezli bir enstitü tarafından Bişkek’te yapılması son derece anlamlıdır. Bu, Türk Dünyası arasındaki kültürel ve gönül bağlarının derinliğini bir kez daha göstermektedir. Aytmatov’un eserleri hiçbir ülkede Türkiye’deki kadar yaygın biçimde basılmadı ve okunmadı. Türk halkı kadar Aytmatov’u severek okuyan çok az millet vardır. O, eserleriyle halklarımız arasında kültürel bir köprü kurdu; Aytmatov, Türk halklarının altın köprüsüdür.”
Raev ayrıca, Aytmatov’un Sovyetler Birliği döneminde kaleme aldığı eserlerde bile son derece millî değerlere bağlı kaldığını ve Kırgız kültürünün unutulması endişesini taşıyan bir bilinçle yazdığını vurgulayarak, bu duruşun en belirgin şekilde “Gün Uzar Yüzyıl Olur”, “Elveda Gülsarı” ve “Beyaz Gemi” gibi eserlerinde görüldüğünü ifade etti.
Panelin açılışında yaptığı konuşmada, Cengiz Aytmatov Enstitüsü Başkanı ve TBMM Samsun Milletvekili Prof. Dr. İlyas Topsakal şu sözleri söyledi: "Büyük kurumlar kurduk. Büyük binalar inşa ettik. Bunlar gerçekleştirilmesi nispeten kolay olan şeyler. Ancak bu kurumların içini sanatla, sevgiyle, irfanla ve gerçek ile doldurmak çok zordur. Bu yüzyıllar sürecek bir iştir. Bunun için büyük sanatçılara ve düşünürlere ihtiyaç vardır. Bu nedenle Cengiz Aytmatov, bizim için önemli."
Cengiz Aytmatov'un en çok İngiltere'de okunduğunu öğrendiğini de anlatan Topsakal, Aytmatov'un Türk Dünyası’nda da en çok okunan yazar haline getirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
TÜRKSOY Genel Sekreteri Raev, Ankara'da kurulan Cengiz Aytmatov Enstitüsü'nün yanı sıra KTMÜ'nün Kırgızistan’daki eğitim sistemindeki rolüne dikkati çekti.
KTMÜ Rektör Vekili Prof. Dr. Almaz İbrayev, Cengiz Aytmatov'un sadece Kırgızistan'ın değil tüm Türk Dünyası’nın yazarı olduğunu vurguladı. Açılış konuşmalarının ardından "Cengiz Aytmatov'da kimlik, bellek ve ortak kültür" paneline geçildi.
Türkiye'den Prof. Dr. Muhammet Hanifi Macit, "Bellek Yitiminde Batılı Aklın Yorumuna karşı olarak Cengiz Aytmatov'da Mankurtlaştırma" başlıklı sunumunda, şu ifadeleri kullandı:
"Aytmatov, yaşamış olduğu dönemin nesnel şartlar içerisinde politik alana, otoriter/totaliter sisteme radikal ve karşı cepheden saldırmadan sanatın diliyle ama silahın gücünden daha etkili bir mücadele gerçekleştiriyor. Bütün eserlerinde Aytmatov, çeşitli karakterler üzerinden batılı aklın sömürgeleştirme politikaları çerçevesinde bir toplumda tarihsel anlamda tecrübe edinmiş geleneğe nasıl yüz çevrilebildiğini ve değer sisteminden utanan nesillerin nasıl yetişebildiğini ifade ediyor."
KTMÜ Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Leyli Ükübayeva, "Bizim tanıdığımız ve tanımadığımız Cengiz Aytmatov" başlıklı sunumunda, Sovyetler Birliği rejimi tarafından Aytmatov'a eserlerini Kırgız dilinde yazmasına izin verilmediğine dikkati çekti.
KTMÜ Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Mirgül Tekeşova, "Cengiz Aytmatov ve Ortak Türk Edebiyatı" konulu sunumunda, "Cengiz Aytmatov eserlerinde kendi canı pahasına olsa da gerçekleri anlattı. Sosyo-politik sistemin eksiklerini cesurca eleştirdi. Olan bitenin hesabını sordu. Kendine has bir yol edinmesinin büyük bir sebebi vardı: O sebep babasıydı." ifadelerini kullandı.
