― 15 марта 2019 г.

“Türk Dünyası’nın Öncüleri – 14; Doğumunun 125. yılında Özbek Çağdaş Romancılığının Kurucusu Abdullah Kadiri”

Türk Dünyasının büyük evladı, Özbek edebiyatının çağdaş roman sanatının kurucusu, milli uyanışın simgelerinden yazar ve şair Abdullah Kadiri, TÜRKSOY tarafından düzenlenen “Türk Dünyası’nın Öncüleri Konferansları” çerçevesinde Ankara’da düzenlenen bir etkinlikle anıldı.

Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı’nın evsahipliğinde, Özbekistan’ın Ankara Büyükelçiliği, Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı (YTB) ve Ankara Hacı Bayram Üniversitesi işbirliğinde düzenlenen “Türk Dünyası’nın Öncüleri – 14; Doğumunun 125. yılında Özbek Çağdaş Romancılığının Kurucusu Abdullah Kadiri” konferansına, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Yalçın Topçu, Özbekistan’ın Ankara Büyükelçisi Alisher Agzamkhadjayev, Tacikistan’ın Ankara Büyükelçisi Mahmadali Rajabiyon, YTB Başkanı Abdullah Eren, çok sayıda akademisyen, edebiyat camiası temsilcileri, öğrenciler ve basın mensupları katıldı.

Konferansın açılış konuşmasını yapan TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş, Türk Dünyasının aydınlanma hareketi olarak bilinen "Usul-ü cedid" mektebinden geçmiş, Özbek çağdaş edebiyatına yön vermiş Abdullah Kadiri’nin doğumunun 125. yılı vesilesiyle biraraya geldiklerini vurgulayarak, etkinliğin düzenlenmesinde emeği geçenlere teşekkür etti.

Birkaç ay önce yine bu çatı altında Özbekistan Büyükelçiliğiyle birlikte Alişir Nevai’ye ilişkin bir etkinlik düzenlediklerini dile getiren ve çalışmalarından dolayı Özbekistan Büyükelçiliğine teşekkür eden Purtaş, konferans katılımcıların da değerli katılımları ve ilgileriyle Özbekistan ile olan dostluğa, kardeşliğe, Türk Dünyası’nın birliği ve ortak geleceğine olan desteklerini göstermiş olduklarını kaydetti.

Son dönemde Türkiye ile Özbekistan arasında ilişkilerin dinamik şekilde geliştiğini kaydeden Purtaş, “Özbekistan’ın Türk Dünyası içerisindeki görünürlüğü ve aktifliği dinamik bir şekilde artmaktadır. Bunun en somut göstergesi geçtiğimiz yıl Eylül ayında Kırgızistan’ın Çolpan Ata kentinde düzenlenen Türk Konseyi zirvesinde Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev’in 2020 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti adaylığına Özbekistan’ın Hive şehrini aday göstermesi bir dönüm noktasıdır. Bu adaylığı çerçevesinde Özbekistan’ın 1993 yılında kurucusu olduğu TÜRKSOY’un çalışmalarına aktif bir şekilde katılmaya başlamıştır. Bu kapsamda aralık ayı içerisinde Türksoy heyeti olarak Özbekistan’a Taşkent ve Hive’yi kapsayan 3 günlük bir çalışma ziyareti gerçekleştirdik. Bu çalışma ziyareti de önümüzdeki dönemde Özbekistan’ın Türksoy içerisindeki aktifliğinin artacağına işarettir.” Şeklinde konuştu.

Etkinliğin düzenlenmesinde emeği geçenlere teşekkürlerini ileten Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Yalçın Topçu, milletler arasındaki ilişkilerin sihirli anahtarının kültürel faaliyetler olduğunu söyledi. Türk cumhuriyetlerini “Aynı ananın, aynı babanın farklı beşiklerde büyüyen evlatları” olarak tanımlayan Topçu, “Bir birimizi hatırlamanın ve kardeş olduğumuzu tekrar hatırlamanın yolu beraber siyaset, ticaret yapmak ve beraber sosyal ilişkilerde bulunmaktır, bunun da sihirli anahtarı kültürel ilişkilerdir. Bu faaliyetler çok önemli. Atamız İsmail Gaspıralı’nın da dediği gibi, bir gün gelecek, dilde, fikirde, işte bir olacağız.” diye konuştu.

Topçu, “Bugün burada Türk Dünyası’nın önemli evladı romancı Abdullah Kadiri’yi anacağız. Döneminde önemli çalışmalar yapmış ve yazdığı “Öten Günler” gibi eserleriyle ulus bilinci oluşturduğu için Sovyet hakimiyeti tarafından takibe alınmış ve önce eserleri yasaklanmış, sonra hapse atılmış, eserleri dilden dile yayılmaya devam eden Kadiri kurşuna dizilerek şehit edilmiştir. Eserleri Shakespeare’nin eserleriyle özdeşleştirilen Kadiri, TÜRKSOY ile Türk Dünyası genelinde tanıtılacak, anlatılacak. 2020 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti olarak Hive ilan edilecek, bu da gelişmekte olan ilişkilerimize büyük katkı sağlayacaktır.” dedi.

Büyükelçi Alisher Agzamkhadjayev, Abdullah Kadiri’nin diğer vasıflarının yanısıra bir tercüman olduğunu ve dünya klasik eserlerini Özbekçeye kazandırarak genç neslin aydınlanmasına önemli katkı sağladığını vurgulayarak, milli bilincin uyanmasına yönelik yazdığı eserleri nedeniyle de Sovyet hakimiyeti tarafından yasaklandığını ve şehit edildiğini belirtti. Özbek edebiyatının ulu siması Abdullah Kadiri’ni anmak üzere düzenlediği etkinlik vesilesiyle, TÜRKSOY ve Hacı Bayram Üniversitesi’ne de şükranlarını sunan Agzamkhadjayev, “Abdullah Kadirinin eserlerine baktığımızda Özbek halkına özgü insan severlik, muhabbet, sevgi, vatana sadakat, milletlerarası hoşgörü gibi erdemlerin çok mahirane bir şekilde okurlarına ulaştırdığını görmekteyiz. Kadiri eserlerinde, özellikle şiirlerinde, ilim ve irfana telkin edildiğini görmekteyiz. Bu şiirlerde Kadiri edebiyat dilinin gücünü kudretini, derinliğini göstermektedir. “ diye konuştu.

Büyükelçi Agzamkhadjayev, TÜRKSOY teşkilatının, Kadiri gibi edebiyatımızın temsilcilerini tanıtan, öğreten, onun eserlerini diğer kardeş halklarımızın lehçelerine tercüme eden çalışmalarının, Türk halklarının omuz omuza olmasını, dostluğunu ve işbirliğini daha da sağlamlaştıracağına olan inancını dile getirdi.

Konuşmasında, YTB olarak Türk cumhuriyetleri ve toplulukları arasında ilişkilerin geliştirilmesine gayret ettiklerini ve son bir yıl içerisinde Türk Konseyi ve TÜRKSOY ile yakın işbirliği içerisinde olduklarını vurgulayan YTB Başkanı Abdullah Eren,”Özbek edebiyatının unutulmaz ismi Abdullah Kadiri’yi anmak için TÜRKSOY çatısı altında biraraya geldik. Eğer 21. Yüzyılda bir Türk Dünyası’ndan bahsedeceksek, 20. yüzyılın başlarında, Türk Dünyası ve gönül coğrafyamızdaki her alanda yaşanmış mücadeleden ve bu uğurda hayatını adayanlardan bahsetmek durumundayız. Bu mücadelenin bugüne ışık tutan deneyimlerinden faydalanmak durumundayız. Yurtdışı Türkler ve akraba topluluklar başkanlığı olarak böyle bir etkinliğin içerisinden olmaktan mutluyuz.” Dedi.

Gelecek hafta içerisinde Türk cumhuriyetleri diasporalarının çalışmalarının birlikte devam ettirilmesi adına bir yol haritasının hazırlanması amacıyla Almanya’da düzenlenecek bir etkinlikte Türk Konseyi ve TÜRKSOY ile yine biraraya geleceklerini dile getiren Eren, “ Türkiye’nin son yıllardaki tecrübesini merkeze alırsak, Türk cumhuriyetleri ve topluluklarla çok sıkı bir ilişki, işbirliği içerisinde olursak 21. Yüzyılın ikinci yarısından sonra Türklerin çok daha fazla dünya siyasetinde yer alacağını düşünüyorum. Bunun için kültür sanat da çok iyi bir başlangıçtır. TÜRKSOY, kurulduğundan bu yana bu alandaki çok büyük bir boşluğu dolduruyor. Kurum olarak Türk dünyası öncülerini anmaya devam edeceğiz.” Şeklinde konuştu.

Açılış konuşmalarının ardından Abdullah Kadiri’nin hayatını yansıtan kısa film gösterimi yapıldı.

Etkinlik, Ankara Hacı Bayram Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri Bolüm Başkanı Prof. Dr. Fatih Kirişçioğlu’nun başkanlığını yaptığı panel ile devam etti.

Panelde konuşan Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şuayip Karakaş, Özbekistan Fen Akademisi Alişir Nevai Devlet Müzesi Müdürü Prof. Dr. Joppor Eshonkulov, Özbekistan Fen Akademisi Tarih Enstitüsü Uzmanı Prof. Dr. Kahraman Radjabov, Ankara Hacı Bayram Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Veli Savaş Yelok, Özbek edebiyatı çağdaş romancılığının kurucusu, eserleriyle Özbek milli uyanışı bilincinin yaygınlaşmasına değerli katkılar sağlayan yazar, şair Abdullah Kadiri’nin hayatı ve sanatı hakkında sunumlar yaptı. Konuşmacılar, Kadiri’nin çok zor hayat yolculuğu ve genç yaşlarından itibaren sanata olan ilgisi, mücadelesi, Sovyet döneminde edibe karşı yapılan baskılar, eserlerinin yasaklanması, hapis hayatı ve şehit edilişine ilişkin detaylı bilgiler aktardı.

Etkinlikte Özbekistan Devlet Sanatçısı Abror Zufarov, Aşık Zeki Erdali ve Şeyda Erdali seslendirdikleri eserlerle etkinliğe renk kattı.