― 7 декабря 2014 г.

100. Yılında Ziya Samedi

Kazakistanlı Uygur yazarı Ziya Samedi, doğumunun 100. Yılında TÜRKSOY'da düzenlenen etkinlikle anıldı. 5 Aralık 2014 tarihinde gerçekleştirilen toplantıya Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Müsteşar Yardımcısı Nihat Gül, Kazakistan Ankara Büyükelçisi Müsteşarı Alimkhan Yessengeldiyev, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Kazakistan Yazarlar Birliğinin Sekreteri Ahmetcan Aşiri, Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu, Almanyalı Uygur gazetecisi Erkin Alptekin, Kazakistan’ın önde gelen ve sanat dünyasına destek veren iş adamı Dilmurat Kuziyev, Kazakistanlı yazar Rabik İsmailov, Kazak şairi Dauletbek Baytursınulı, akademisyen Alemcan Hamrayev, Ziya Samedi’nin oğlu Rıza Samedi ile kızı Bilkız Samedi, Prof. Dr. Hülya Kasapoğlu Çengel, Yrd.Doç.Dr. Aysun Demirez Güneri, Kazakistan’dan gelen araştırmacıları ile Türkiye’den pek çok kişi katılım gösterdi.

Açılış konuşmasını yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Tanrı Dağlarının eteklerinde dünyaya gelen, pelin kokulu Kazak bozkırlarında büyüyen ve milli mücadele vererek ölümsüz eserlere imza atan Türk dünyasının mümtaz şahsiyeti, Kazakistan halkının medarı iftiharı, Uygur milletinin evladı Ziya Samedi’nin dağlar gibi uzaklaştıkça yükselen, denizler gibi dalgalandıkça derinleşen, hayatiyete ve hayati konulara önem verdikçe dağlar gibi dimdik durarak denizler gibi mürekkep misali hakikatin tercümanı olan ve hakikatin tercümanı olurken asırları aşkın birikimleriyle, tarihe yön veren çalışmalarıyla ve birbirinden değerli eserleriyle geleceği aydınlatarak yeni nesillerin düşünce ve duygularına güç katan bir yazar olduğunu söyleyerek şöyle konuştu: "Türk kültür ve sanat dünyasının gelişmesine büyük katkıda bulunan bu Devasa Kamet, sadece Uygur milletinin değil, tüm Türk halklarının büyük bir düşünürü ve yazarıdır. O, ölümsüz eserleriyle insanlık tarihinde önemli olayları yeni nesillere ustaca aktarırarak milletler arasındaki barışı ve huzuru her zaman vurgulamıştır. Evet, Ziya Samedi'nin şaheserlerinde Türk milletlerin kaderi ne kadar önemliyse, Türk dünyası için onun eserleri o kadar değerlidir.”

Türkiye Kültür Bakanı Müsteşar Yardımcısı Nihat Gül, TÜRKSOY Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatının yaptığı pek değerli çalışmalarından söz ederek Uygur yazarı Ziya Samedi’yi Anma Toplantısının önemli olduğunu ve kardeşlik bağlarının kurulması adına yapılan büyük bir katkı sağlandığını ifade etti. Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu, Uygur milletinin kaderini ustaca kaleme alan Ziya Samedi’nin Türk kültür ve sanat dünyasına yaptığı katkılarını anlatarak böyle bir toplantının Türkiye’de düzenlenmesinin öneminden söz etti. Kazakistan Ankara Büyükelçisi Müsteşarı Alimkhan Yessengeldiyev, Kazakistan Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev’in selamlarını ileterek Kazakistanlı Uygur yazarı Ziya Samedi’nin Kazak edebiyatına yaptığı katkılarından söz ederek Kazakistan’da bu sene Ziya Samedi’yi anma toplantılarının devlet tarafından organize edildiğini anlattı.

Kazakistan Yazarlar Birliğinin Sekreteri Ahmetcan Aşiri, bir Uygur yazarının Türkiye’de, özellikle TÜRKSOY’da anıldığını söylerek TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov’u teşekkür etti ve bu toplantının Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlığa kavuşmasından dolayı düzenlendiğini bir kere daha hatırlattı: "Sizlerin engin gönüllerinizle, derin saygılarınızla klasik yazarımız Ziya Samedi’nin 100. Yıl kutlamalarını Türk Milletinin kudsi topraklarında düzenlediğiniz için şükran duygularımızı arz ederiz. Bugün bizler edebiyat hayatımız itibarıyla en ulvi, en mukaddes bayramımızı yaşıyoruz. Şu yaşadığımız anın Uygur Milletinin kültür tarihi açısından, halkımızın çektiği kaderi açısından alacağı yeri farklıdır. Buna bizler çok sevinçliyiz. Dolayısıyla sımsıcak yürekten memnuniyetimizi ve gönül hoşnutluğumuzu arz etmek isteriz.

Evet, Uygur halkının ulu yazarı hem düşünce insanı Ziya Samedi 100 yaşındadır.

Uygur edebiyatının piyes ve roman yazarı Ziya Samedi’nin "Yılların Sırrı”, "Mayimhan”, "Ahmet Efendi”, "İparhan”, "Gani Batur”, "Kanlı Leke” gibi eserleri halkımıza miras olarak kalan çok değerli eserlerin birkaçı. Bu eserler, Doğu Türkistan’da yaşayan ve hem toplumsal hem de siyasi çatışmalarının içinde yer alan halkın kaderini, bağımsızlık uğrunda verdiği mücadelelerini resmetmektedir. Uygur milletinin sönmeyen göz nuruna, aydın çehreye dönüşen bu ölümsüz eserler, hem Uygur hem de tüm Türk milletlerinin zengin düşünce geleneğini özünde ve içinde barındıran manevi hazinedir esasında. Yazar Samedi’nin kaleme aldığı bu edebiyat cevherleri sayesinde dünya halkları Uygur milletinin hem uzun hem de zor olan kaderini, kaç asırlık tarihini, kültür mirasını, mümtaz şahsiyetlerini tanıma imkanı buluyor. Kazakistan Halk Yazarı ünvanına sahip olan ve dünyaca büyük bir yazar olarak bilinen Ziya Samedi, herşeyden önce bir Uygur yazarıdır. Onun öz milletine karşı sevgisi ile samimiyetine hiçbir şey denk olamaz. İşte bu sevgi ve kaderiyle özdeşen derin düşünceleri onu sadece bir milletin değil, tüm insanlığın mümtaz şahsiyetine çevirdi. Evet, Ziya Samedi’nin yazarlık mirası milli seviyeden yükselerek dünya edebiyatının bir parçası haline dönüştüğünü ve böylece insanlık düşünce zenginliğine eklenen son derece değerli bir katkı olduğunu ifade etmek gerekiyor sanırım. Dolayısıyla Samedi sanatkarlığı, sadece Uygur milletine değil, hem Türk milletlerine hem de dünya halklarına bir armağandır. Onun eserleri dünya dillerine çevrildi.

Ziya Samedi’nin yaşadığı dönem, hem zorluklarla hem de çatışmalara dolu olan Doğu Türkistan’ın en kanlı zaman dilimiydi. Vatanın değerini, milletin kaderini mahruti bakışlarıyla değerlendirebilen yazar, çektiği elemler ile çetin günlerin karanlığında büyüyen bir insandır. İşte böyle bir dönemde Ziya Bey halkını mutlu günlere doğru götürecek yolların peşine düştü ve kalemle o kaldırım taşları sermeye çaba sarf etti. Yazar düşünce dünyası itibarıyla milletinin bir gün aydın geleceğe ulaşacaktır ümidini yitirmemiştir. Doğu Türkistan topraklarında, eski Uygur diyarlarında yaşayan milletinin bir gün bağımsızlığa kavuşacaktır düşüncesiyle yaşadı. Türk Milletleri sağ ve salim olsa, büyük yazarımızın hayal ettiği o nurefşan gelecek mutlaka gerçekleşecektir. İşte bu düşünceler hayatiyetini her zaman korumuştur.

Yazar toyu, halkın toyu kutlu olsun! Türk halklarının milli manevi merkezine dönüşen mukaddes Türk topraklarında böyle bir toplantının düzenlenmesi bizleri son derece sevindirdi.

Türk halkları arasındaki barışı ve huzuru tesis etme konusunda öncülük yapan Sayın Cumhurbaşkanımız Nursultan Nazarbayev. Birlik ve beraberlik ruhunu korumayı, halklar arasındaki dostluğu sağlamayı bizlere eserleriyle öğreten Ziya Samedi olmuştur. Evet, Ziya Samedi, Gabit Müsirepov, Alcebbar Abişev, Abdilda Tacibayev, Olcas Süleymenov, Olcas Süleymenov gibi birçok Kazak yazarlarıyla kardeşane ilişkiler kurarak dostluk köpürler kurmuştur. Günümüzde halkların desteğini alan, Türk milletleri arasındaki yıkılmaz köprüler kuran, milletler için meyveli ağaçlar diktiren, susuz kalanlara kuyu kazdıran Nursultan Nazarbayev. İşte Sayın Cumhurbaşkanımızın çizdiği yollarla buraya kadar geldik. Zira "Nurlu Yol” diyerek halkına sesleniş yapan Cumhurbaşkanımızın yolu pek değerlidir Uygur milleti için. Devletimizi barış içinde yaşatarak hiçbir çatışmalara sevk ettirmeden yön veren Başkanımız Nursultan Nazarbayev hiçbir zaman eksik olmasın, uzun ve bereketli hayat yaşamasını temin ederim! Ulu Türk Milletleri selamet içinde yaşasınlar ve manevi ilişkilerimiz ebediyete kadar devam etsin!”   

Kazak şairi Dauletbek Baytursınulı Ziya Samedi’ye ithaf ederek şiir okudu:

İnsanda olur özel duygular,

Bir sende vardır farklı kurgular.

Adınız Er-Ziya, nurlara gark olan,

Samedi olarak zamanı dolduran.

Zamanlar geçti kanlara boğulan,

Hayatlar geçti canları doğuran.

Batıyı, doğuyu kucağa sardılar,

Bahadır Türk erler topraklar kattılar.

Asırı fetheden dedelerin oğlusun,

Milletin uğruna can veren ulusun.

Kaleme aldığın ölümsüz eserler,

Tarihe kök salan halkını beslerler.

Kaleminle yıktın ejderha sedleri,

Ormanları yaktın ayılar kentleri.

Uygurların ölmez abidesi oldun,

Kaleminle çetin yürekler dondurdun.

Sabitler, Gabitlerle dostluk kurdunuz,

Zamanlar geçti, hazanlar savurdunuz.

Kazaklar bağımsız olduğu günlerde,

Sevinçten ağlayıp yutkundunuz.

Türklerden neşet eyleyen milletler,

Ankara topraklarına davet ettiler.

Zirveye TÜRKSOY çadırlar kurdu,

Zirveden hiç inmesin atayurdu.

Gazi Üniversitesi öğretim görevlisi, TÜRKİYAT Uygulama ve Araştırma Merkezinin Başkanı Prof. Dr. Hülya Kasapoğlu Çengel, Uygur edebiyatıyla ilgili bildiri sunarak kapsamlı bir şekilde Uygur yazarlarını tek tek tanıttı ve Ziya Samedi’nin eserleriyle ilgili yaptığı analiz çalışmalarını anlattı. Gazi Üniversitesi öğretim görevlisi Yrd. Doç. Dr. Aysun Demirez Güneri, Ziya Samedi’nin eserlerini tek tek tahlil ederek Samedi sanatıyla ilgili bildiri sundu ve birçok eserlerinin hala Türkçe çevrilmemiş olmasını dile getirdi. Etkinliğin sonunda Ziya Samedi’nin oğlu Rıza Samedi TÜRKSOY Genel Sekreterini ve toplantıya katılan herkesi teşekkür etti. 

Doğumunun 100. Yılında Ziya Samedi anma etkinlikleri, Ankara ile sınırlı kalmadı. TÜRKSOY ve Niğde Üniversitesi işbirliğinde "Türkistan Edebiyatı’nda Ziya Samedi” konulu bir panel de düzenledi.

Niğde Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi Salon 1923’de gerçekleşen panele Niğde Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Adnan Görür, Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Murat Alp, Prof. Dr. Mustafa Bayrak ve Prof. Dr. Mehmet Şener, Genel Sekreter Doç. Dr. Ethem Akyol, Dekanlar, Enstitü, Yüksekokul ve Meslek Yüksekokulu Müdürleri, akademik ve idari personelin ve üniversite öğrencileri katıldı.

Niğde Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Adnan Görür açılışta gerçekleştirdiği konusmasında; "Merhum Ziya Samedi’nin şapkasını  takmış olmaktan duyduğum mutluluğu belirtmek istiyorum. Kıymetli misafirler, biraz önce hediye edilen Kuran-ı Kerim’i alırken üzerinde gördüğüm bir yıldız vardı. Bu yıldız Türk’ün olduğu her yerde var. Bu Kazakistan’da da var, Doğu Türkistan’da da var, Anadolu’da var ve hatta Balkanlarda da var. Yani zamanında söylenen Adriyatik’ten Çin Seti’ne kadar Türk Dünyasının çok somut göstergelerinden biridir. Bundan 30 yıl öncesine giderseniz bu çok kıymetli misafirlerimizle bir araya dahi gelemiyorduk. Ne haberleşme ne birbirimizi görme ne selamlaşma ne birlikte olma ne hal hatır sorma bunlar bile mümkün değildi. Bugüne geldiğimizde Cenabı Allah’ın takdiri ile bugün kendimizden olan özümüzden olan kendi kanımızdan olan kendi canımızdan olan insanlarla kardeşlerimiz ve soydaşlarımızla bir arada olabiliyoruz. Herhalde bundan daha büyük mutluluk olmasa bundan daha güzel bir şey olmasa gerek. İnşallah bundan sonraki süreçte bu tür programlarla sık sık bir araya gelir, yine birlikte olur ve burada olduğu gibi güzel şeyler paylaşarak hasret gideririz. Tekrar kıymetli misafirlerimize teşekkür ediyorum hepsine saygılarımı sunuyorum. Merhum Ziya Samedi’ye Allah’tan rahmet diliyorum” dedi.

Panelde toplam 7  Uygur – Kazak Bilim insanı ve yazar, Ziya Samedi’nin çeşitli yönlerinden bahsederek, hazırladıkları bildirileri paylaştı.