― 28 августа 2014 г.

“Medine’de Muhammed, Türkkistan’da Hoca Ahmed, Mangıstav’da Pir Beket.”

Kazakistan’ın Mangıstav Bölgesi’nin liman kenti olan Aktav, aynı zamanda Hoca Ahmet Yesevi ocağından çıkmış Pir Beket, Çolpan Ata, Karaman Ata ve Şakpak Ata gibi evliyaların diyarı. Bölgede petrol ve uranyum bulunması nedeniyle Sovyet Birliği’nin 1961 yılında işçi kampı olarak kurduğu Aktav, (eski adı Şevçenko) 53 yıllık genç bir kent olmasına rağmen kökleri asırlar öncesine uzanan köklü bir tarihi ve kültürel mirasa sahip. Kazak ulusunun küçük cüzüne mensup Aday kabilelerinin ağırlıklı olarak yaşadığı topraklarda Kazak gelenekleri de canlı bir şekilde yaşatılmaktadır.

Suyun Hazar’dan arıtılarak elde edildiği ve karasal iklim nedeniyle yaşama koşullarının oldukça zor olduğu bölgede çıkan petrol ve uranyum gibi değerli kaynakların varlığını ise pozitif bilim bir taraf bırakılırsa Kazak misafirperverliğiyle açıklamak mümkün. "Konağın kolu olayım” deyiminin taşıdığı anlamını Aktav’da misafir olduğunuzda daha iyi anlaşılmaktadır. 

Bununla birlikte Aktav’un insanı hayrete düşüren bir coğrafyası var. Binlerce yıl önce okyanus ya da deniz olan bölge suların çekilmesiyle oluşan derin çukurlardan meydana gelmiş. Bu yüzden şehir de deniz seviyesinin altında bulunmaktadır. Bölgeye mahsus kum ve taşlardan yapılan inşaat malzemelerinde balık fosilleri ve deniz kabuklarına rastlanması bir zamanlar buranın suyun altında olduğunun en açık kanıtı.

Aktav, Kazakistan’ın Batı’ya doğru en uç bölgesinde yer almaktadır. Kazakistan’ın Rusya, Türkmenistan ve Özbekistan ile olan kara sınırı bu bölge üzerindendir. Bakü ise Aktav’a 40 dakikalık bir uçuş mesafesindedir. İran ile yoğun bir şekilde sürdürülen deniz ticareti de yine Aktav limanından gerçekleştirilmektedir. Pek çok açıdan kavşak konumunda bulunan şehir aynı zamanda kültürlerin de kavşağında yer almaktadır. Aktav, tarihi ipek yolunun üzerinde bulunan önemli bir terminaldir. Beket Ata’nın kabrinin olduğu kabristan’daki mezar taşlarını görünce Ahlat’taki Selçuklu mezarları akla gelmekte tarihte burada kalabalık ve çeşitli bir nüfusun yaşadığı anlaşılmaktadır.

Gururlu, misafirperver, samimi, inançlı, zor şartlara dayanıklı ve çalışkan insanların memleketi olan Aktav 24-27 Ağustos 2014 tarihlerinde 7. Uluslar arası Avrasya Miras Şehirler Konferansı’na ev sahipliği yaptı. 10 ülkeden 200’ün üstünde katılımcının yer aldığı konferansa TÜRKSOY’da Avrasya’nın Kültürel Renkleri başlıklı bir fotograf sergisi ile katkıda bulundu. TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş konferansın açılışında yaptığı konuşmada Türk kültürünü zenginleştiren temel faktörün Avrasya’daki çeşitli haklarla yüz yıllardır sürdürülen etkileşim olduğunun altını çizdi. Aktav Bölgesi Valisi Alik Aydarbayev, Aktav şehri valisi Edil Janbirşin, Dünya Miras Şehirler Örgütü Başkanı Denis Richard, Samsun Büyükşehir Belediye Başkanı Yusuf Ziya Yılmaz’ın yaptığı açış konuşmalarının ardından Aktav ile Samsun arasında kardeş şehir anlaşması imzalandı.

Konferans kapsamında Aktau’nın önemli tarihi ve kültürel miras eserlerinin bulunduğu güzergahlara geziler düzenlendi. Şehir merkezinde kurulan etno-köy de ise Kazak geleneklerinin ve somut olmayan kültürel mirasa ilişkin unsurların sergilendiği ve tanıtıldığı etkinlikler gerçekleştirildi. Düzenlenen açık hava konserinde doğumdan düğüne Kazak adetleri yansıtıldı. Son derece ilgi çekici olan konserde Kazakistan’ın ünlü sanatçılarından Roza Rımbaeva’da sahne aldı. Tüm katılımcıların "şangrak”a ahşap koymak suretiyle kurduğu "kazak yurt”u ve konferans anısında Hazar denizi kenarında şehrin gelişmekte olan bir parkında açılan anıt konferansın sembolü oldu.

Kültürel mirasın korunmasına yönelik hem teorik hem de uygulamalı çalışmaların gerçekleştirildiği sempozyumda Kazakistan, Tataristan ve diğer Avrasya ülkelerinin bu alandaki çabaları ve tecrübeleri paylaşıldı. Avrasya Miras Şehirleri Konferansı’nın 8.sinin ise Saha Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti Yakutsk’ta düzenlenmesi kararlaştırıldı.