― 13 декабря 2010 г.
Türk Dünyasının Edebiyat Dergileri TÜRKSOY Genel Sekreterliğinde Buluştu
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) ve Avrasya Yazarlar
Birliğinin, TİKA'nın katkılarıyla düzenlediği ve 16 farklı ülke ile
bölgeden 29 edebiyat dergisinin temsilcisinin katıldığı 3. Türk Dünyası
Edebiyat Dergileri Kongresi, 14 Aralık 2010 tarihinde TÜRKSOY Konferans
Salonu'nda başladı.
Azerbaycan, Başkurdistan (Rusya Federasyonu), Bulgaristan, Hollanda, İran, Karaçay-Balkar (Rusya Federasyonu), Kazakistan, Kerkük (Irak), Kırgızistan, Kırım-Ukrayna, KKTC, Kosova, Özbekistan, Romanya, Türkmenistan ve Türkiye'nin önde gelen edebiyat dergilerinin genel yayın yönetmenlerinin bir araya geldiği ve kongrenin açılış töreninde TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Fırat Purtaş, Avrasya Yazarlar Birliği Genel Başkanı Yakup Deliömeroğlu ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü Prof. Dr. Onur Bilge Kula birer konuşma yaptılar.
Kongreyi; Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın’ın yanı sıra akademisyenler ve üniversitelerin edebiyat bölümü öğrencileri de izledi.
Lehçelerin Farklılığı Büyük Zenginlik TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Fırat Purtaş, kongreye katılan edebiyat dergilerinin tamamının Türk dilinin değişik lehçelerinde yayın yaptığını, bunun büyük bir zenginlik olduğunu, lehçelerin farklı olması bir çeşitlilik iken oluşturduğu bütünlüğün de muhteşem bir yapı olduğunu söyledi.
Edebiyat dergilerinin yayınlanmaya başladıkları günden itibaren kültür hayatının öncü aktörlerinden olduğunu dile getiren Purtaş, "Onların bu öncü rolü yalnızca kendi ülkeleriyle de sınırlı değildir. Edebiyata yeni adım atan yazarlar, şairler önce edebiyat dergilerinde boy gösterir, edebiyatta yeni gelişen estetik anlayışlarla önce edebiyat dergilerinde karşılaşılır. Dolayısıyla edebiyat dergileri yeniliklerin filizlendiği, eskiyenlerin kayboldukları her zaman yeni ile nefes alıp veren ve yüzleri geleceğe dönük olan organlardır" dedi.
Bütün sanatlar gibi edebiyatın da kendi içine kapalı ve dünyadan soyutlanmış yaşayamayacağını bildiren Purtaş, şöyle dedi;
"Birbirine komşu coğrafyalarda yaşayan, tarihi ve kültürel bağlarla bağlı olan halklarımızın edebiyatları arasındaki etkileşim de günümüzde tüm zamanlardakinden daha güçlüdür. Aramızdaki bu iletişim ve etkileşimin yarattığı sinerji ise edebiyatımızın daha zenginleştirilmesi ve evrensel boyutlara ulaşmasında itici güç oluşturmaktadır."
Avrasya Yazarlar Birliği Genel Başkanı Yakup Deliömeroğlu ise TÜRKSOY ile düzenledikleri kongrelerden sonra katılımcıların dergilerinde, birbirinin edebiyatıyla ilgili ayırdıkları sayfaların artmaya başladığını belirtti. Bu kongrenin oluşturduğu tanışıklıkların, özel sayıların daha dolu ve kamilen hazırlanmasına önemli katkılar sağlayacağını ifade eden Deliömeroğlu, "Aramızda 700. sayısını aşmış dergilerimiz de var. Bu eski dergilerin, tecrübelerini yeni dergilere aktarması buradaki önemli paylaşımlardan biri olacaktır" diye konuştu. Kültür ve Turizm Bakanlığının işbirliğiyle yürütülen "TEDA Projesi"ne değinen Deliömeroğlu, şunları kaydetti: "Proje başlayana kadar Osmanlı dönemi de dahil Türk edebiyatından dünya dillerine çevrilen eser sayısı 100'ü bulmuyordu. Ancak bu projeyle çevrilen eser sayısı 7 katına kadar çıktı. Bu büyük bir çeviri başarısı. Bunlar yalnızca Avrupa ülkelerinde değil, ABD'den Rusya'ya birçok bölgeye yayılmış durumda" dedi. Açılış oturumunun ardından "50. Kuruluş Yılında Kardaşlık Dergisi ve Irak’ta Türkmen Edebiyatı” konulu bir konferans veren Kardaşlık Dergisi’nin Genel Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Mehmet Ömer Kazancı; Osmanlı’dan ayrılan Irak Türkmenlerinin durumuna değindikten sonra, Arapça ve Türkçe olarak 2 dilde yayınlanan derginin, Türkmenleri yansıttığını belirtti.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü Prof. Dr. Onur Bilge Kula da, edebiyat dergilerini konu alan bir toplantının yapılmasının kendisini heyecanlandırdığını söyledi.
Bu yıl Frankfurt Kitap Fuarı'na edebiyat dergilerini de götürdüklerini belirten Kula, "Edebiyat dergileri kuşkusuz edebiyatın üretimini okurlarıyla buluşturan en önemli araçlardan birisidir. Edebiyatın bilimini de içermesi bakımından, edebiyat dergiciliğinin önemini ne kadar vurgulasak azdır" dedi.
Türkiye'de edebiyat üretimini daha da geliştirmek, yaygınlaştırmak, dünyada tanıtmanın olanaklarını güçlendirmek için hazırladıkları projeler hakkında bilgi veren Kula, gelecek yıldan itibaren Türkiye'nin 7 önemli ilinde edebiyat müzeleri açılacağını, bu müzelerle hem güncel edebiyatı hem de edebiyatın tarihi birikimini okuyucuların kullanımına sunacaklarını ifade etti.
İstanbul ve Ankara'da edebiyat evleri açacaklarını bildiren Kula, yazarların, eleştirmenlerin, çevirmenlerin, telif ajanslarının buralarda her türlü etkinliklerini yapabileceklerini söyledi.
Türkiye'nin ilk kez edebiyat haritasını çıkaracaklarını, tüm illerde edebiyat kuruluşlarının tarihçelerini, edebiyat dergilerini, edebiyatla ilgili üretim yapan kurumları belirleyip güncelleyeceklerini bildiren Kula, "Türkiye'nin okuma haritasını da çıkarıyoruz. Hangi kesimler neyi okuyor, hangi sıklıkta okuyor, hangi tür yayınları okuyor, kadın, erkek, eğitim düzeyleri, okumada hangi etmenler varsa ortaya çıkarılacak. Bunu mart ayında çıkarmayı planlıyoruz. Böylece artık 'Türkler okumuyor' gibi dayanaksız konuşmalar olmayacak. Bunun yerine bilimsel veriler olacak" diye konuştu. Ayrıca edebiyat teşvik programı hazırlayacaklarını bildiren Kula, "Örneğin bir yazma projesi olan yazar, şair, parasal sıkıntılarından dolayı bunu ertelemek zorunda kalmışsa, ciddi katkı verilecek. Bu katkı bir aylık da 6 aylık da olabilecek" dedi.
Türkiye'de 1994'ten bu yana 9 bin 600 süreli yayına numara verdiklerini de belirten Kula, şunları kaydetti: "1994'te bu sayı 473 idi. 2000 yılına kadar gelen süreç de memnuniyet verici değil. Ancak bu sayı 2005 yılında 984, 2008 yılında 725, bu yıl ise 645 olarak gerçekleşti. Her gün bir romanın yayınlandığı bir ülkede, edebiyat dergilerimizin durumunu çok ideal olarak kabul etmek mümkün değil. Ben edebiyat dergisi sayısının çoğalması, renkliliğinin artması konusunda zorlayıcı olmanız gerektiğini düşünüyorum."
Kongrenin öğleden sonraki oturumlarında ise edebiyat dergileri arasındaki işbirliği imkanları görüşüldü. II. Oturumun başkanlığını yapan Azerbaycan Ilduz dergisinin temsilcisi Elçin Hüseynbeyli; Ilduz dergisinin Azerbaycan edebiyatındaki önemine değindi. Hüseyinbeyli : "Böyle önemli bir eylemin etrafında kendi varlığının bilincinde olan insanlar olarak yaptığımız işten mutlu ve umutluyuz.”dedi.
Hece dergisi adına söz alan Zeynel Beksaç; Hece dergisinin Türk dünyası açısından önemine değindi. Kardeş kalemler dergisi adına söz alan Edip Akbaş, Türk dergiciliğinde birlikteliğin önemi üzerinde durdu. Daha sonra Kardeş Kalemler dergisi adına söz alan İmdat Işık da Kardeş Kalemler dergisinin Türk coğrafyasına hitap ettiğini belirtti.
Turnalar Dergisi adına söz alan İsmail Bozkurt, kongrenin önemine değinerek, bunun devam ettirilmesi gereken bir organizasyon olduğunu belirtti.
Türkçem Dergisi adına söz alan Zeynel Beksaç ise, TÜRKSOY, Avrasya Yazarlar Birliği ve TİKA‘ya organizasyondan dolayı teşekkür mesajlarını iletti. Beksaç, özellikle Kosova’da zor şartlar altında dergi çıkarıldığına değindi. Amaçlarının Balkanlardaki ve Kosova’daki Türk çocuk öykücülüğüne ivme kazandırmak olduğunu sözlerine ekleyen Beksaç, anadil sevdasını sürdüreceklerini söyledi.
Beksaç daha sonra TÜRKSOY ve Avrasya Yazarlar birliğine böyle bir organizasyonu gerçekleştirmelerinden ötürü teşekkür belgeleri sundu. Juldız Dergisi adına söz alan Uluğbek Yesdevlet de, Juldız dergisinin 90. yılını doldurmuş olmasından ötürü duyulan mutluluğu ifade etti. Cihan Dergisi adına söz alan Artıkbay Abdullayev imlanın diğer Türk devletleriyle nasıl yakınlaştırılabileceği noktasında çalışmalar yapmalıyız önerisinde bulundu.
2. Oturum Turnalar Dergisi’nden İsmail Bozkurt’un oturum başkanlığında gerçekleştirildi.
Oda Sanat Dergisi adına söz alan Sadık Yemni, dergilerin gençler açısından önemine değindi. Umut Kervanı adına söz alan Leniyara Selim, Kırım Türklerinin kendi dillerini dahi konuşamadıkları halde Kırım dilinde edebiyat dergisi çıkarmanın zorluğuna değindi. Dünya Edebiyatı Dergisi’ni temsilen söz alan Selim Babullaoğlu, Türk yazarlarının antolojisinin hazırlanması gerektiğini söyledi ve dünya edebiyat dergisi olarak Türk dillerinden klasik ve yeni edebi eserleri neşrettiklerini belirtti.
Agidil Dergisi adına söz alan Fanil Kuzbekov da Agidil Dergisinin sekiz dilde yayın yaptığını söyledi. Agidil: ”Tüm dünyada evrenselleşme sürecine karşı koyacak tek şey bizim kardeşliğimiz” dedi. Temrin Dergisi adına ise Nihan Işıker söz aldı. Işıker, dergiciliğin sıkıntılarına değindi. 3 yılda 20’ye yakın kalem yetiştirdiklerini de sözlerine ekledi.
Âlem Edebiyatı Dergisi adına söz alan Kenges Yussup, bir sözlük çalışmasının gerekliliğini ifade etti. Tıva, Hakas, Altay ve Saha Türklerinin de bu kongrelerde temsil edilmesini istediğini söyledi. Nalçik Dergisi adına söz alan Ufuk Tuzman ise edebiyatımızın yaşatılması ve aktarılmasının önemine değindi. Tuzman, Karaçay – Balkar edebiyatına daha da fazla önem verilmesi gerektiğini vurguladı.
Azerbaycan, Başkurdistan (Rusya Federasyonu), Bulgaristan, Hollanda, İran, Karaçay-Balkar (Rusya Federasyonu), Kazakistan, Kerkük (Irak), Kırgızistan, Kırım-Ukrayna, KKTC, Kosova, Özbekistan, Romanya, Türkmenistan ve Türkiye'nin önde gelen edebiyat dergilerinin genel yayın yönetmenlerinin bir araya geldiği ve kongrenin açılış töreninde TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Fırat Purtaş, Avrasya Yazarlar Birliği Genel Başkanı Yakup Deliömeroğlu ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü Prof. Dr. Onur Bilge Kula birer konuşma yaptılar.
Kongreyi; Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın’ın yanı sıra akademisyenler ve üniversitelerin edebiyat bölümü öğrencileri de izledi.
Lehçelerin Farklılığı Büyük Zenginlik TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Fırat Purtaş, kongreye katılan edebiyat dergilerinin tamamının Türk dilinin değişik lehçelerinde yayın yaptığını, bunun büyük bir zenginlik olduğunu, lehçelerin farklı olması bir çeşitlilik iken oluşturduğu bütünlüğün de muhteşem bir yapı olduğunu söyledi.
Edebiyat dergilerinin yayınlanmaya başladıkları günden itibaren kültür hayatının öncü aktörlerinden olduğunu dile getiren Purtaş, "Onların bu öncü rolü yalnızca kendi ülkeleriyle de sınırlı değildir. Edebiyata yeni adım atan yazarlar, şairler önce edebiyat dergilerinde boy gösterir, edebiyatta yeni gelişen estetik anlayışlarla önce edebiyat dergilerinde karşılaşılır. Dolayısıyla edebiyat dergileri yeniliklerin filizlendiği, eskiyenlerin kayboldukları her zaman yeni ile nefes alıp veren ve yüzleri geleceğe dönük olan organlardır" dedi.
Bütün sanatlar gibi edebiyatın da kendi içine kapalı ve dünyadan soyutlanmış yaşayamayacağını bildiren Purtaş, şöyle dedi;
"Birbirine komşu coğrafyalarda yaşayan, tarihi ve kültürel bağlarla bağlı olan halklarımızın edebiyatları arasındaki etkileşim de günümüzde tüm zamanlardakinden daha güçlüdür. Aramızdaki bu iletişim ve etkileşimin yarattığı sinerji ise edebiyatımızın daha zenginleştirilmesi ve evrensel boyutlara ulaşmasında itici güç oluşturmaktadır."
Avrasya Yazarlar Birliği Genel Başkanı Yakup Deliömeroğlu ise TÜRKSOY ile düzenledikleri kongrelerden sonra katılımcıların dergilerinde, birbirinin edebiyatıyla ilgili ayırdıkları sayfaların artmaya başladığını belirtti. Bu kongrenin oluşturduğu tanışıklıkların, özel sayıların daha dolu ve kamilen hazırlanmasına önemli katkılar sağlayacağını ifade eden Deliömeroğlu, "Aramızda 700. sayısını aşmış dergilerimiz de var. Bu eski dergilerin, tecrübelerini yeni dergilere aktarması buradaki önemli paylaşımlardan biri olacaktır" diye konuştu. Kültür ve Turizm Bakanlığının işbirliğiyle yürütülen "TEDA Projesi"ne değinen Deliömeroğlu, şunları kaydetti: "Proje başlayana kadar Osmanlı dönemi de dahil Türk edebiyatından dünya dillerine çevrilen eser sayısı 100'ü bulmuyordu. Ancak bu projeyle çevrilen eser sayısı 7 katına kadar çıktı. Bu büyük bir çeviri başarısı. Bunlar yalnızca Avrupa ülkelerinde değil, ABD'den Rusya'ya birçok bölgeye yayılmış durumda" dedi. Açılış oturumunun ardından "50. Kuruluş Yılında Kardaşlık Dergisi ve Irak’ta Türkmen Edebiyatı” konulu bir konferans veren Kardaşlık Dergisi’nin Genel Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Mehmet Ömer Kazancı; Osmanlı’dan ayrılan Irak Türkmenlerinin durumuna değindikten sonra, Arapça ve Türkçe olarak 2 dilde yayınlanan derginin, Türkmenleri yansıttığını belirtti.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü Prof. Dr. Onur Bilge Kula da, edebiyat dergilerini konu alan bir toplantının yapılmasının kendisini heyecanlandırdığını söyledi.
Bu yıl Frankfurt Kitap Fuarı'na edebiyat dergilerini de götürdüklerini belirten Kula, "Edebiyat dergileri kuşkusuz edebiyatın üretimini okurlarıyla buluşturan en önemli araçlardan birisidir. Edebiyatın bilimini de içermesi bakımından, edebiyat dergiciliğinin önemini ne kadar vurgulasak azdır" dedi.
Türkiye'de edebiyat üretimini daha da geliştirmek, yaygınlaştırmak, dünyada tanıtmanın olanaklarını güçlendirmek için hazırladıkları projeler hakkında bilgi veren Kula, gelecek yıldan itibaren Türkiye'nin 7 önemli ilinde edebiyat müzeleri açılacağını, bu müzelerle hem güncel edebiyatı hem de edebiyatın tarihi birikimini okuyucuların kullanımına sunacaklarını ifade etti.
İstanbul ve Ankara'da edebiyat evleri açacaklarını bildiren Kula, yazarların, eleştirmenlerin, çevirmenlerin, telif ajanslarının buralarda her türlü etkinliklerini yapabileceklerini söyledi.
Türkiye'nin ilk kez edebiyat haritasını çıkaracaklarını, tüm illerde edebiyat kuruluşlarının tarihçelerini, edebiyat dergilerini, edebiyatla ilgili üretim yapan kurumları belirleyip güncelleyeceklerini bildiren Kula, "Türkiye'nin okuma haritasını da çıkarıyoruz. Hangi kesimler neyi okuyor, hangi sıklıkta okuyor, hangi tür yayınları okuyor, kadın, erkek, eğitim düzeyleri, okumada hangi etmenler varsa ortaya çıkarılacak. Bunu mart ayında çıkarmayı planlıyoruz. Böylece artık 'Türkler okumuyor' gibi dayanaksız konuşmalar olmayacak. Bunun yerine bilimsel veriler olacak" diye konuştu. Ayrıca edebiyat teşvik programı hazırlayacaklarını bildiren Kula, "Örneğin bir yazma projesi olan yazar, şair, parasal sıkıntılarından dolayı bunu ertelemek zorunda kalmışsa, ciddi katkı verilecek. Bu katkı bir aylık da 6 aylık da olabilecek" dedi.
Türkiye'de 1994'ten bu yana 9 bin 600 süreli yayına numara verdiklerini de belirten Kula, şunları kaydetti: "1994'te bu sayı 473 idi. 2000 yılına kadar gelen süreç de memnuniyet verici değil. Ancak bu sayı 2005 yılında 984, 2008 yılında 725, bu yıl ise 645 olarak gerçekleşti. Her gün bir romanın yayınlandığı bir ülkede, edebiyat dergilerimizin durumunu çok ideal olarak kabul etmek mümkün değil. Ben edebiyat dergisi sayısının çoğalması, renkliliğinin artması konusunda zorlayıcı olmanız gerektiğini düşünüyorum."
Kongrenin öğleden sonraki oturumlarında ise edebiyat dergileri arasındaki işbirliği imkanları görüşüldü. II. Oturumun başkanlığını yapan Azerbaycan Ilduz dergisinin temsilcisi Elçin Hüseynbeyli; Ilduz dergisinin Azerbaycan edebiyatındaki önemine değindi. Hüseyinbeyli : "Böyle önemli bir eylemin etrafında kendi varlığının bilincinde olan insanlar olarak yaptığımız işten mutlu ve umutluyuz.”dedi.
Hece dergisi adına söz alan Zeynel Beksaç; Hece dergisinin Türk dünyası açısından önemine değindi. Kardeş kalemler dergisi adına söz alan Edip Akbaş, Türk dergiciliğinde birlikteliğin önemi üzerinde durdu. Daha sonra Kardeş Kalemler dergisi adına söz alan İmdat Işık da Kardeş Kalemler dergisinin Türk coğrafyasına hitap ettiğini belirtti.
Turnalar Dergisi adına söz alan İsmail Bozkurt, kongrenin önemine değinerek, bunun devam ettirilmesi gereken bir organizasyon olduğunu belirtti.
Türkçem Dergisi adına söz alan Zeynel Beksaç ise, TÜRKSOY, Avrasya Yazarlar Birliği ve TİKA‘ya organizasyondan dolayı teşekkür mesajlarını iletti. Beksaç, özellikle Kosova’da zor şartlar altında dergi çıkarıldığına değindi. Amaçlarının Balkanlardaki ve Kosova’daki Türk çocuk öykücülüğüne ivme kazandırmak olduğunu sözlerine ekleyen Beksaç, anadil sevdasını sürdüreceklerini söyledi.
Beksaç daha sonra TÜRKSOY ve Avrasya Yazarlar birliğine böyle bir organizasyonu gerçekleştirmelerinden ötürü teşekkür belgeleri sundu. Juldız Dergisi adına söz alan Uluğbek Yesdevlet de, Juldız dergisinin 90. yılını doldurmuş olmasından ötürü duyulan mutluluğu ifade etti. Cihan Dergisi adına söz alan Artıkbay Abdullayev imlanın diğer Türk devletleriyle nasıl yakınlaştırılabileceği noktasında çalışmalar yapmalıyız önerisinde bulundu.
2. Oturum Turnalar Dergisi’nden İsmail Bozkurt’un oturum başkanlığında gerçekleştirildi.
Oda Sanat Dergisi adına söz alan Sadık Yemni, dergilerin gençler açısından önemine değindi. Umut Kervanı adına söz alan Leniyara Selim, Kırım Türklerinin kendi dillerini dahi konuşamadıkları halde Kırım dilinde edebiyat dergisi çıkarmanın zorluğuna değindi. Dünya Edebiyatı Dergisi’ni temsilen söz alan Selim Babullaoğlu, Türk yazarlarının antolojisinin hazırlanması gerektiğini söyledi ve dünya edebiyat dergisi olarak Türk dillerinden klasik ve yeni edebi eserleri neşrettiklerini belirtti.
Agidil Dergisi adına söz alan Fanil Kuzbekov da Agidil Dergisinin sekiz dilde yayın yaptığını söyledi. Agidil: ”Tüm dünyada evrenselleşme sürecine karşı koyacak tek şey bizim kardeşliğimiz” dedi. Temrin Dergisi adına ise Nihan Işıker söz aldı. Işıker, dergiciliğin sıkıntılarına değindi. 3 yılda 20’ye yakın kalem yetiştirdiklerini de sözlerine ekledi.
Âlem Edebiyatı Dergisi adına söz alan Kenges Yussup, bir sözlük çalışmasının gerekliliğini ifade etti. Tıva, Hakas, Altay ve Saha Türklerinin de bu kongrelerde temsil edilmesini istediğini söyledi. Nalçik Dergisi adına söz alan Ufuk Tuzman ise edebiyatımızın yaşatılması ve aktarılmasının önemine değindi. Tuzman, Karaçay – Balkar edebiyatına daha da fazla önem verilmesi gerektiğini vurguladı.